Sep 10 / S. Tuasuun

Het Yamdeens: Van interesse tot taalkundige publicatie

Noah Fanoembi, ambassadeur van Tanimbar in Nederland.
Bij Totaal Moluks geloven we dat taal meer is dan woorden. Taal draagt verhalen, verbindt generaties en bewaart identiteit. Het vastleggen, revitaliseren en behouden van het Moluks-Maleis en oorspronkelijke Molukse talen en dialecten is ons doel. En Noah Fanoembi, ambassadeur van Tanimbar in Nederland, deelt diezelfde missie. Vanuit Helmond werkt hij al jaren aan het levend houden van het Yamdeens – een van de vijf talen uit Tanimbar. Wat begon als een interesse, groeide uit tot een taalkundige publicatie.
Alles wat ik ontdekte, oefende ik via de telefoon met mensen in de kampong."
Empty space, drag to resize
Noah groeide op in Helmond in een omgeving waar het Moluks-Maleis dagelijks klonk in huis. In 2015 groeide zijn interesse om het actiever te leren en ook zelf te spreken. “Ik begon met het spreken van Maleis met mijn familie hier én op Tanimbar via de telefoon.” 

Datzelfde jaar begon hij ook aan zijn reis door het Yamdeens. Jarenlang verdiepte hij zich in de taal, nog voordat hij het actief sprak. Zonder apps, zonder online tools. “Met een oud woordenboek en wat artikelen over de grammatica, die ooit door missionarissen op Tanimbar waren vastgelegd, leerde ik stap voor stap de taal kennen. Alles wat ik ontdekte, oefende ik via de telefoon met mensen in de kampong.” Zijn inzet en inmiddels gegroeide kennis over de taal bleef niet onopgemerkt. “In 2018 merkte de Tanimbarese regering mijn kennis op, en in 2019 kreeg ik hier zelfs een onderscheiding voor op Tanimbar.” 
Uiteindelijk na dit onderzoek en tien jaar bestuderen van de taal heb ik een taalkundige publicatie kunnen uitbrengen."
Empty space, drag to resize
Noah wilde graag invulling geven aan de bijzondere status die hij had gekregen. Samen met Dr. Juliana Ratuanak zette hij daarom een gezondheidskliniek op, die binnen acht maanden gerealiseerd werd. Vandaag de dag werken er drie doctoren, één tandarts en zes verpleegkundigen en vroedvrouwen.

Om de kliniek te kunnen continueren richtte hij de stichting Perkembangan Kesehatan Kesejahteraan Tanimbar (PKKT) op, die zich inzet voor onderhoud en innovatie. Via deze stichting ontstond een samenwerking met het Nederlandse groentezadenbedrijf East West Seed waarmee hij op Tanimbar groentetuinen aanlegde om kwalitatieve ondervoeding tegen te gaan.
In de gezondheidskliniek die binnen acht maanden gerealiseerd werd.
Hiermee hopen wij bij te dragen aan het behoud van het Yamdeens en te voorkomen dat het verdwijnt.”
Wat dus begon als een interesse, groeide uit tot jarenlange toewijding. Noah bleef de taal onafgebroken leren en is de Yamdeense taal verder gaan bestuderen. In 2024 deed hij vanuit de Unleversitas Lelemuku Saumlaki (UNLESA) Universiteit op Tanimbar, een uitgebreid taalkundig onderzoek naar het Yamdeens en tien verschillende dialecten die binnen de taal worden gesproken. Samen met rector Sairmaly, dr. Juliana Ratuanak en enkele docenten van de UNLESA Universiteit reisde Noah over het hoofdeiland Yamdena. In tien dialectgebieden, verspreid over dertig dorpen, vroegen zij dorpsouderen ter plekke teksten mondeling van het Bahasa Indonesia naar hun eigen dialect te vertalen. De vertalingen werden opgenomen en vastgelegd, en vormden waardevolle data voor verder taalkundig onderzoek.

“Uiteindelijk na dit onderzoek en tien jaar bestuderen van de taal heb ik een taalkundige publicatie kunnen uitbrengen.” De publicatie ‘Taalkundige studie over de Yamdeense taal’ dient in de toekomst als richtlijn voor onderwijsinstellingen op Tanimbar. Op basis daarvan kan lesmateriaal worden ontwikkeld, zodat het Yamdeens een vast schoolvak wordt op verschillende niveaus. “Hiermee hopen wij bij te dragen aan het behoud van het Yamdeens en te voorkomen dat het verdwijnt.”
Tal dol lan lese tal da lan lese – Waar we ook zijn, we zijn één"
In Olilit, de kampong van de familie Fanoembi, leeft de uitdrukking voort: Tal dol lan lese tal da lan lese – Waar we ook zijn, we zijn één. Van Helmond tot Tanimbar, van Nederland tot Maluku. Ook al zijn de afstanden duizenden kilometers groot, onze verbondenheid kent geen grenzen. Net als taal. Taal leeft zolang wij het blijven gebruiken, bewaren en doorgeven. Die verantwoordelijkheid dragen we samen. En alleen samen zijn we sterk genoeg om vast te houden wat anders verloren kan gaan.

De taalkundige publicatie 'Taalkundige studie over de Yamdeense taal' is te bestellen via Stichting PKKT.
Empty space, drag to resize
Write your awesome label here.