Sep 27 / S. Tuasuun

MALUKU 2.0: Wanneer dans spreekt

Mano Som, filmmaker, scenarioschrijver & editor. © Demi Lauressa
Toen Mano Som als klein jongetje voor het eerst de tjakalele live zag, samen met de krachtige slagen van de tifa, voelde hij een kracht en trots die hem altijd is bijgebleven. Die eerste ervaring vond jaren later een weg naar zijn werk, waaronder in de film MALUKU 2.0, waar dans - ondersteund door taal - voor hem een brug werd om datzelfde gevoel met de kijker te delen.
Met MALUKU 2.0 hoop ik het gevoel over te brengen op de kijker wat ik als jongetje had toen ik voor het eerst tjakalele zag: een gevoel van kracht en trots.”
Empty space, drag to resize
Na zijn filmopleiding in Brussel ontdekte Mano dans als beeldtaal: een manier om emoties en ervaringen zonder woorden over te brengen, waarbij iedere beweging een verhaal vertelt. Hierdoor vormden al snel de eeuwenoude Molukse dansen menari en tjakalele een inspiratiebron. In zijn project MALUKU (2022) werkte hij samen met danser Moya Wenno aan een contemporary dance-choreografie waarin elementen van deze dansen waren verwerkt. Met MALUKU 2.0 (2024) keert Mano terug naar de oorsprong. Hij legt de menari en tjakalele, dansen die al lang voor de koloniale tijd ontstonden, vast in hun oorspronkelijke vorm. 

Daarvoor schakelde hij verschillende Molukse dansers en dansgroepen in. Mano’s moeder moedigde hem aan om verder te kijken dan zijn eigen familie- en vriendenkring om zo de focus te leggen op verbinden: “Mijn moeder stimuleerde samenwerking - samen met Molukkers uit verschillende steden de kracht van de Molukse dans in de schijnwerpers zetten.” De film bracht uiteindelijk dansers uit Leerdam, Echt, Hoogeveen, Zevenaar en Amsterdam samen op één set. Mano plaatste ze bewust in een futuristische setting, zodat verleden en toekomst mixen. Zijn doel was om de dansvormen op een nieuwe manier te laten spreken en tegelijkertijd hun betekenis levend te houden voor jongere generaties. 
Achter de schermen bij de opnames van MALUKU 2.0. © Jasper Koekoek
Ik denk dat ieder mens zowel een krachtige kant als een kwetsbare kant in zich heeft.”
Empty space, drag to resize
De film speelt ook met tegenstellingen: kracht en kwetsbaarheid, mannelijk en vrouwelijk, traditioneel en modern. De eerste twee performances tonen de dansen in de vorm die de meesten herkennen: de krachtige krijgersdans door de mannen en de zachtere, meer kwetsbare menari door de vrouwen. Verderop in de film verschuift de energie: vrouwen dansen nu ook de tjakalele, waardoor zij in een krachtiger licht worden geplaatst, terwijl mannen hun zachtere, vloeiende kant laten zien. “Kracht en kwetsbaarheid hoeven wat mij betreft niet gelinkt te worden aan mannen óf vrouwen. Ik denk dat ieder mens zowel een krachtige kant als een kwetsbare kant in zich heeft.”
Omdat de dansen in de film zo historisch zijn, voelde het alleen maar goed om voor Moluks-Maleis te kiezen als taal van de film.”
Empty space, drag to resize
In MALUKU 2.0 voegt Mano voor het eerst het Moluks-Maleis toe aan een filmproject. Hij vond het ook belangrijk om de taal te eren: “Omdat de dansen in de film zo historisch zijn, voelde het alleen maar goed om voor Moluks-Maleis te kiezen als taal van de film.” Samen met Finn Maätita schreef hij de voice-over, waarin oude gezegdes en uitspraken zijn verwerkt. De stem van Gerano Hatumena verbindt de vier dansuitvoeringen: “Gerano sprak de voice-over vrijwel in één keer in; de toon en het gevoel waren direct perfect.” Met dit taalelement hoopt Mano een brug te slaan tussen verschillende generaties Molukkers en het Molukse erfgoed extra voelbaar te maken. Ook het nummer Sudah Berlayar, gezongen door usi Jessica Manuputty, speelt hierin een belangrijke rol. Het begeleidt de laatste dans en symboliseert voor Mano ‘veerkracht en saamhorigheid’, terwijl het tegelijkertijd ruimte laat voor iedere kijker om er eigen herinneringen en associaties bij te voelen.
Mano ziet zijn rol als maker als een manier om zijn creativiteit maximaal te benutten en Molukse verhalen zichtbaar te maken. Zijn grote passie ligt bij fictie, met een script en acteurs, en zijn stip op de horizon is ooit een lange speelfilm te schrijven en regisseren. Tegelijkertijd ziet hij een derde dansproject met Molukse dansers voor zich, dat samen met de eerdere films een trilogie zou vormen. “Hoe dat derde project eruit gaat zien weet ik nog niet. Misschien gefilmd op Maluku?” 

Wat Mano drijft, komt uit een creatieve erfenis. Zijn opa, de vader van zijn Molukse moeder, was een creatieve man, maar kon zijn talent door de omstandigheden van zijn tijd nooit omzetten in werk. Diezelfde creativiteit ziet Mano ook terug in zijn moeder. “Ikzelf leef nu in een tijd waarin ik wel kansen heb om mijn creativiteit te benutten en er een carrière uit op te bouwen. Dat geeft mij een gevoel van dankbaarheid, omdat ik weet dat de generaties voor mij niet dezelfde kansen hadden. Zij hebben de weg voor mij vrijgemaakt.”
Mano achter de schermen van de film MALUKU 2.0. © Jasper Koekoek
Wil jij de film ‘MALUKU 2.0’ bekijken? Open de app, word lid of koop de film eenmalig voor € 3,99. Met je aankoop of lidmaatschap maak je meer films mogelijk en worden alle Molukse makers uit Nederland en Maluku eerlijk betaald voor hun werk.
Empty space, drag to resize
Write your awesome label here.